De gereedschapskist van de schrijver: vind het thema van je verhaal

Het thema van je verhaal is de onderliggende gedachte die als een rode draad door je verhaal heen loopt. Je onderwerp zou misschien en streng politiek systeem kunnen zijn dat de hoofdpersoon moet verbreken, dan is je thema (stricte) politiek. Maar hoe vind je precies het thema van je verhaal?

Wat is een thema?

Vroeger hadden verhalen vaak een expliciete moraal of boodschap. Tegenwoordig zie je dat veel minder. In de moderne literatuur is het thema meestal impliciet: het komt op subtiele wijze naar voren door personages, plot, en de toon van het verhaal.

Met 'thema' wordt vaak verwezen naar grote begrippen: liefde, dood, eenzaamheid. Het is waar dat je op elk boek wel een of meer van zulke woorden kunt toepassen, maar als schrijver is het nuttig om specifieker naar thema's te kijken. Het thema in veel romantische verhalen kan bijvoorbeeld worden samengevat als 'ware liefde bestaat als je ervoor openstaat'. Of, in een meer dramatische tak, 'liefde maakt blind'. Vaak is dit ook de les die de hoofdpersoon door het verhaal heen leert.

Hoe vind je het thema?

Een schrijver is zich lang niet altijd bewust van het thema voordat hij begint met schrijven. Soms wordt het pas aan het einde duidelijk, en soms realiseert een schrijver zich pas jaren na publicatie wat het thema van een boek eigenlijk was. Het is dus niet nodig om al direct over het thema na te denken, maar als je klaar bent om dieper je verhaal in te duiken, kun je jezelf afvragen: wat is het punt dat dit verhaal maakt? Welke les leert het personage? Wat wil ik dat de lezer uit het verhaal haalt? Als je eerste versie op papier staat, kan het bewust zijn van het thema helpen om gericht te herschrijven.

Welke invloed heeft het thema?

Een thema werkt het sterkst als het niet expliciet genoemd wordt, maar toch overal aanwezig is: in de personages en hun kijk op de wereld, in de gebeurtenissen en hoe die aflopen, in de toon en de details die je gebruikt. In een verhaal met als thema 'integriteit is meer waard dan geld' zullen personages anders reageren dan met een thema als 'diep vanbinnen zijn alle mensen slecht'. Door je bewust te zijn van het thema, kun je van alle scènes bekijken of ze wel aan die grote lijn bijdragen, en je toon bijstellen zodat de juiste sfeer gezet wordt. Leg het thema er nooit te dik bovenop, maar gebruik het als handvat om je verhaal meer eenheid te geven.

Door Anna Mattaar