De gereedschapskist van de schrijver: de plot

De plot is één van de belangrijkste elementen bij het schrijven. Welk verhaal ga je vertellen? De plot bepaalt meestal of je boek een succes wordt of niet. We leggen de basisprincipes voor je uit.

Begin met het introduceren van je personages

Het is gebruikelijk om aan het begin van de plot, je personages te introduceren. Voordat de lezer ‘op avontuur gaat’ met je hoofdpersoon, wil hij eerst weten met wie hij te maken heeft. Je hoeft niet op de eerste pagina van een boek gelijk ál je personages te introduceren, de hoofdpersoon en belangrijkste bijpersonages zijn genoeg. Dit kan op veel verschillende manieren. Hoe je het ook aanpakt: onthoud dat het karakter van je personage veel belangrijker is dan zijn uiterlijk. Beschrijf niet dat hij bruin haar en groene ogen heeft, maar zet het personage in een voor hem kenmerkende situatie en laat hem daarop reageren. Geen woorden, maar daden dus.

Causale verbanden

Een plot hangt aan elkaar door een reeks van gebeurtenissen met een causaal verband. Gebeurtenis A zet gebeurtenis B in gang, wat (in)direct weer gebeurtenis C veroorzaakt. Dat betekent niet dat er geen ruimte is voor spontane plottwisten, maar dat de gebeurtenissen wel altijd op elkaar moeten aansluiten en een geheel moeten vormen. Bijvoorbeeld: er wordt een moord gepleegd, je hoofdpersoon weet wie de dader is, de moordenaar gaat achter je hoofdpersoon aan.

Ontwikkeling en conflict

Elk plot heeft te maken met ontwikkelingen en conflicten. Zonder deze elementen, heb je geen verhaal. Een conflict kan de innerlijke strijd van je hoofdpersoon zijn, maar ook een letterlijk conflict zoals een ruzie, moord, verbroken vriendschap, enzovoort. Er gebeurt in ieder geval iets wat je hoofdpersoon laat worstelen met zichzelf, zijn omgeving en wat hij moet doen. In een boek kun je gemakkelijk meerdere conflicten uitwerken, in een kort verhaal is het aan te raden je hierin te beperken.

In de loop van jouw plot maakt de hoofdpersoon een ontwikkeling door: hij heeft een nieuwe kijk op zaken, zit letterlijk in een andere situatie (een nieuw huis, nieuwe partner) of gedraagt zich anders dan aan het begin van de plot.

Originaliteit en complexiteit

Je plot moet origineel zijn. Of je het verhaal nou opstuurt naar een uitgever of meedoet aan een schrijfwedstrijd: originaliteit staat hoog in het vaandel. Een onorigineel, uitgekauwd en clichématig plot heeft geen enkele kans op succes. Daarom worden schrijvers vaak aangeraden om veel literatuur te lezen. Bijna alle ideeën zijn al eens uitgewerkt door iemand anders, elk verhaal is al eens verteld. Wel kun je met bepaalde elementen aan de slag, als je er maar een unieke en verfrissende twist aan weet te geven.

Een complex verhaal kan heel sterk zijn, kijk maar naar The Lord of the Rings. De wereld die J.R.R. Tolkien geschapen heeft, is zó groot en ingewikkeld, en toch werkt het verhaal. Maar zeker als beginnend schrijver moet je goed in de gaten houden dat je niet probeert te veel informatie en verbanden in te weinig woorden te proppen. In boeken is er altijd ruimte voor meerdere verhaallijnen naast elkaar, maar in korte verhalen moet je je echt beperken. Houd het simpel.

De ontknoping

De ontknoping is de kers op de taart van je plot. Een teleurstellend einde kan je gehele plot in duigen doen vallen, hoe sterk deze op zichzelf ook is. Er zijn veel eindes mogelijk: een open einde, een gelukkig einde, een slecht einde, ga zo maar door. Welk einde je ook kiest, je lezer moet tevreden zijn. De ontknoping moet kloppen en een logisch vervolg zijn op de ontwikkelingen in de plot. Tegelijkertijd moet het wel verrassen, een thriller waarin de lezer na twee hoofdstukken al kan weten wie de moordenaar is, is niet spannend.

Meer weten over de plot?
Acht plotfouten – en hoe die te voorkomen
Acht basisregels voor een bestseller plot
8 tips voor een beknopt plot