Wat je kunt doen is paralellen aantonen: verhaallijn A wordt spannend, verhaallijn B wordt spannend - verhaallijn A wordt rustig, verhaallijn B wordt rustig. Je kunt ook tegenstellingen aantonen: personage A is boos, personage B is relaxt - personage A maakt ruzie, personage B maakt vrienden. In hoeverre dit mogelijk is, is natuurlijk heel afhankelijk van de verhaallijnen die je in gedachte hebt. Maar het is wel een leuke manier om aan de lezer een prospectie te geven naar hoe de karakters met elkaar om zullen gaan. Verder zou ik me geen zorgen maken over de verandering rustig -> avontuurlijk. Je kunt het in één klap laten overslaan, je kunt het geleidelijk laten veranderen. Ik geen manier om dit fout te doen, zolang je maar zorgt dat de lezer begrijpt wat er aan de hand is en snapt waarom de personages tot actie overgaan. Succes met schrijven!

Hoe kan ik het verhaal opbouwen zodat alle verhaallijnen toch een beetje bij elkaar horen?

Allerlei manieren. Bijvoorbeeld doordat lezers zaken uit de ene verhaal kunnen herkennen in een andere. Zijn twee personages op zoek naar hetzelfde magisch zwaard - met verschillende motieven? Of zijn ze op weg naar dezelfde stad - via verschillende wegen? Hebben ze dezelfde vijand, zonder dat van elkaar te weten? De kracht hiervan zit hem er dan in dat de lezer meer weet dan de personages. De personages weten niet dat ze op zoek zijn naar hetzelfde watdanook, maar de lezer weet het wel. Daardoor zal een lezer verwachten dat de verhaallijnen samen gaan komen, en uitkijken naar dat moment. Je kunt ook al laten doorschemeren hoe de personages waarschijnlijk op elkaar zullen reageren. Jan en Piet worden vast bondgenoten als ze elkaar ontmoeten, omdat ze dezelfde doelen hebben, maar Ans en Sjakie zullen het vast niet goed kunnen vinden omdat hun overtuiging haaks op elkaar staan. En als ze elkaar dan ontmoeten kun je kiezen of je de verwachtingen die je bij de lezer gewekt hebt waarmaakt, op juist niet. Als je inspiratie zoekt van het samenspel tussen losse verhaallijnen, zou ik Eva Luna aanraden, van Isabel Allende. Geen dik boek, een schrijfstlijl waar je als een warm mes door boten doorheen leest, en briljant in elkaar gevlochten.

Hoi Likaiar, Begrijp ik het goed; je wilt een serie fantasy boeken schrijven, waarbij elk boek niet afzonderlijk (zonder voorafgaande delen) te lezen is, maar waarbij elk deel wel - naast de doorlopende verhaallijnen en de rode draad in de serie - in hoofdzaak een afgerond verhaal krijgt? Ik ben erg benieuwd naar deze opzet, omdat ik zelf ook al een tijdje op iets soortgelijks - wel fantasy, maar niet episch - aan het broeden ben, waarbij ik steeds vastloop op de vragen; wat rond ik af per deel en wat blijft als rode draad doorlopen in andere delen? En hoeveel aandacht krijgen die rode draad en de doorlopende verhaallijnen binnen elk boek?

Maar, heeft trouwens J.K. Rowling niet precies gedaan wat jullie voorstellen? Of bedoelde jij toch iets anders, Likaiar?

Ik doe het nu een beetje zo dat ik een bepaalde verhaallijn meeneem naar het volgende deel en bepaalde personages ook. Dan komen er nieuwe personages bij, die zich met een bepaalde verhaallijn gaan bemoeien. In het deel daarna vallen er weer personages en verhaallijnen weg en komen er nieuwe bij, met ook oude personages. Dus een deel van de verhaallijnen is afgerond, de rode draad gaat mee tot het einde en een bepaalde verhaallijn is niet afgerond en gaat mee naar het volgende deel. Dus ABC-ACD-ADE enzovoort als je nog kunt volgen :D .

Maar, heeft trouwens J.K. Rowling niet precies gedaan wat jullie voorstellen? Of bedoelde jij toch iets anders, Likaiar?

Dat heeft er in mijn geval inderdaad wel veel van weg. Alleen heeft de Harry Potter serie één overkoepelende verhaallijn die in het laatste boek ook een duidelijke afronding krijgt. Mijn opzet is vooralsnog dat er geen echte afronding is, zoals bijvoorbeeld in de vroegere jaren 80 animatieserie Dungeons & Dragons.

Daar ben ik zelf nu ook mee bezig, vandaar de vraag hierzo aangezien dat een deel ervan is. Ik ben nu gefocust op het eerste deel waarvan ik weet hoe die afloopt voor mijn hoofdpersoon, maar nog niet voor de rest. Ik ben nu voornamelijk op zoek naar wat ik met die andere lijnen ga doen, aangezien ik het op de één of andere manier moet gaan verbinden.

Maar heb jij bijvoorbeeld al een einde voor deze serie in gedachten en een maximaal aantal delen? En blijft de hoofdpersoon de hoofdpersoon in elk deel of ga je misschien de focus per deel verleggen?

Ik doe het nu een beetje zo dat ik een bepaalde verhaallijn meeneem naar het volgende deel en bepaalde personages ook. Dan komen er nieuwe personages bij, die zich met een bepaalde verhaallijn gaan bemoeien. In het deel daarna vallen er weer personages en verhaallijnen weg en komen er nieuwe bij, met ook oude personages. Dus een deel van de verhaallijnen is afgerond, de rode draad gaat mee tot het einde en een bepaalde verhaallijn is niet afgerond en gaat mee naar het volgende deel. Dus ABC-ACD-ADE enzovoort als je nog kunt volgen.

Ik kan het nog volgen :) Maar bedoel je dan ook dat er niet per se een hoofdverhaallijn noodzakelijk is in een serie?

@MV Smit: nee, een hoofdverhaallijn is wel nodig en die neem ik mee door (hopelijk) alle delen die ik in mijn hoofd heb. @Likaiar: hebben de andere lijnen wel enig verband met de HP vóór deel X?

Van 'n andere kant bekeken... 't Heeft ook te maken met de verwachtingen die je wekt bij een lezer. R.E. Feist heeft een serie boeken geschreven die in dezelfde wereld spelen, maar volledig los van elkaar (en zelfs door elkaar) te lezen zijn. Dat werkte, doordat je als lezer wist dat je een personage aan het eind van het boek vaarwel zei. Een rode draad die in elk boek terugkwam had hij trouwens niet. Misschien kun jij het ook over die boeg gooien? Niet allerlei verbanden gaan leggen, maar juist de los-heid van de boeken benadrukken, door verhaallijnen zodanig af te ronden dat een lezer ook niet zal verwachten dat dit personage nog terugkomt. Closure, zegt maar.

Maar als ze op de achtergrond meespelen, dan zijn ze én niet deel van het enkele-boek-plot, én niet deel van het overkoepelende-rode-draadplot. Hebben ze dan wel bestaansrecht, at all? Of begrijp ik je nu verkeerd?

Ik weet nog niet hoe ik het ga eindigen, maar wel dat ik het ga eindigen. Het is een vrij duidelijk conflict wat wel elk boek een belangrijke push krijgt. De andere lijnen hebben niet direct een duidelijk verband met dit conflict en dat is denk ik de kern van mijn probleem... dat wordt pas in deel X duidelijk.

Wat ik begrijp uit boeken en blogs (ook veelal Engelstalig) is dat het hebben van meerdere verhaallijnen (subplots) absoluut noodzakelijk is, maar dat je daar wel een juiste balans in moet vinden; dus niet te veel zijstraatjes, maar ook weer niet te weinig. Deze subplots hoeven in eerste instantie - en misschien is dat zelfs een voorwaarde - geen raakvlakken te hebben met de hoofdplot van het verhaal, dan wel andere subplots. Het is wel van belang dat alle verhaallijnen uiteindelijk (hoe klein het raakvlak ook is) op een kruispunt belanden met andere verhaallijnen, dan wel het hoofdverhaal. De lezer zal in eerste instantie misschien niet in de gaten hebben dat een of ander subplot ergens toe doet (behalve het plezier om het te lezen), maar in de loop van het verhaal, op de kruispunten, de klik krijgen waarom die verhaallijn bestaat. Een verhaallijn moet dus altijd tot doel hebben om het gehele verhaal verder te brengen. Na dit geschreven te hebben begrijp ik ook beter reactie #2 van @Diana Silver, want daarin staan enkele manieren van hoe je verhaallijnen met elkaar kunt kruizen.

Ik probeer altijd te denken aan hoe ik een boek zou ervaren als ik het lees. Als er een verhaallijn is die boekenlang geen relevantie lijkt te hebben, is dat boekenlang een vreemde noot, denk ik. Wel weer leuk is dan het aha-moment waarop blijkt dat er toch een verband was. De vraag is dan, denk ik, hoe lang je dat aha-moment uit kunt stellen. Boekenlang? Misschien. Het hangt - zoals alles in schrijven - erg sterk af van alle andere factoren.

Misschien moet ik sommige lijnen een paar boeken later introduceren, ook al gaan ze een grote rol spelen. Ik had het idee dat als een lijn een grote rol gaat spelen je het zo snel mogelijk moet introduceren, maar begin over dat idee nu te twijfelen.

Dat is een vraag die bijna een eigen topic verdient! Hoe kort of hoelang kun je wachten voordat je Chekhov's Gun afvuurt?

Ja, wat je zegt. Persoonlijk denk ik niet dat het nodig is om dat zo vroeg mogelijk te doen.

Die vraag is inderdaad een eigen topic waard. Ik vind het ook niet nodig om het zo vroeg mogelijk te doen. Ik denk dat dat zelfs in je nadeel uit kan werken. Je kunt de verhaallijn niet onnodig veel uitrekken, want dat doet de lijn geen goed (lezers merken dat en tenzij ze de verhaallijn ontzettend leuk vinden, zullen ze het waarschijnlijk niet geweldig vinden om veel 'opvulscènes' waarin weinig relevants gebeurt te lezen (dat vertraagt en zelf wil ik als lezer graag verder lezen in de spannende lijn; je kan het natuurlijk juist ook heel bewust inzetten om een rustmoment te creëren, en doordat de lezer moet wachten voordat hij verder kan lezen in de andere verhaallijn kan de spanning/nieuwsgierigheid naar hoe het verder gaat ook juist opgebouwd worden)). Je moet oppassen dat het niet te langdradig wordt. Je hebt sowieso het risico dat je lezers de verhaallijn een beetje moe worden omdat je per deel maar heel weinig kan laten gebeuren en ze zich afvragen wanneer het spannend wordt. En als je lezers de verhaallijn juist wel heel leuk vinden dan is het juist vervelend dat ze zo weinig over hun favoriete verhaallijn en/of de personages die ze het leukst vinden kunnen lezen. Als lezer zou ik dat in ieder geval hebben. Het lijkt me moeilijk om het evenwicht te vinden. Maar dat het moeilijk is wil natuurlijk niet zeggen dat het niet kan. Misschien werkt het in jouw verhaal juist heel goed. Ik heb wel eens fantasyseries gelezen waarbij er pas in de laatste delen belangrijke personages en verhaallijnen bij kwamen. Vaak bleken daarnaast ook wel personages/dingen uit eerdere delen nog een belangrijke rol te gaan spelen, hoewel hun eerdere verhaallijn al afgerond was. (Een aantal van) die verhaallijnen pas een paar delen later introduceren lijkt mij geen slecht plan. Eventueel zou je een aantal personages wel al eerder een rol kunnen laten spelen, maar dat moet dan natuurlijk wel in je plot passen. Ontopic: Om de lezer te laten merken dat verschillende verhaallijnen iets met elkaar te maken hebben en later waarschijnlijk samen gaan komen denk ik ook het eerst aan de dingen die Diana in #2 voorstelt. Dan is het maar net afhankelijk van je plot wat de overeenkomst precies is. Met overeenkomsten in spanning (dat er in beide verhaallijnen op hetzelfde moment veel of juist weinig gebeurt), zoals voorgesteld in #1 moet je uitkijken. Het kan inderdaad werken om de lezer te laten merken dat er een verband is als dat er inhoudelijk (nog) niet is of als dat nog niet meteen duidelijk is (hoewel ik me afvraag of ze het zo interpreteren), maar als midden in het verhaal in alle verhaallijnen een tijdlang niets gebeurt, dan zou het wel kunnen dat lezers gaan afhaken.

Kan dat kruispunt ook verschillende boeken later komen? Volgens mij wordt meestal wel in één boek al raakvlak laten zien? Dat is mijn instinct in ieder geval.

Ik denk het wel. Kijk maar weer eens naar de Harry Potter reeks; professor Zwamdrift zou je kunnen zien als een verhaallijn. En hoewel er af en toe kleine toespelingen zijn dat dat mens niet helemaal gek is, wordt pas in latere boeken echt duidelijk hoe belangrijk en alles bepalend een vroegere voorspelling van haar is geweest. Het gaat er volgens mij om dat je bepaalde verhaallijnen 'warm' blijft houden. Iets wat J.K. Rowling heel goed kon, door af en toe subtiele hints te geven of door kort (in een of twee zinnen) een 'oude' verhaallijn erbij te halen via de all-seeing narrator, of door een persoon iets erover te laten zeggen of denken.

Misschien moet ik sommige lijnen een paar boeken later introduceren, ook al gaan ze een grote rol spelen. Ik had het idee dat als een lijn een grote rol gaat spelen je het zo snel mogelijk moet introduceren, maar begin over dat idee nu te twijfelen.

Ik denk dat alles wat uiteindelijk een echt grote rol gaat spelen al vrij snel geïntroduceerd moet worden. Weer kijkend naar J.K. Rowling; de meest belanghebbende zaken die in verdere boeken en vooral de finale een rol gaan spelen zijn - hoe weinig en subtiel soms dan ook - aan bod geweest in het eerste boek.

Met het verschil dat de hoofdpersonen deze lijnen zelf meemaakten, het is iets wat gebeurd in hun leven, niet ergens heel anders.

Dat maakt wel een verschil, ja. Maar dan zou je het inderdaad kunnen koppelen aan een gebeurtenis uit het verleden, een mythe, een object of een voorspelling. Een toekomstig gemeenschappelijk doel of toekomstige gemeenschappelijke vrienden en/of vijanden.